پيمان ( Contract ) :
- مجموعه اسناد و مدارک غير قابل تفکيک است که برای انجام کار يا خدمات بين دو طرف مبادله میشود.
- توافق مستند قانونی است برای تهيه کالا، اجرای عمليات يا ارائه خدمات.
- يعنی موافقتنامه پيمان، نامه پذيرش، برگ پيشنهاد مناقصه، شرايط عمومی، خواسته‌های کارفرما، جدولها، پيشنهاد (فنی) پيمانکار و هر گونه مدرک ديگری (در صورت وجود) که در متن موافقتنامه پيمان يا در نامه پذيرش درج شده باشد.
- منظور از پيمان عبارت از تعهداتی است که طرفين قرارداد طبق اسناد و مدارک پيمان، جهت اجرای وظايف، مسئوليتها و تعهدات نسبت به يکديگر به عهده می‌گيرند و اين به مثابه موافقتنامه بين طرفين محسوب میشود.
قرارداد ( : (Contract
- مجموعه اسناد و مدارک غير قابل تفکيک مشخص شده در موافقتنامه است، که برای انجام خدمات موضوع قرارداد، بين دو طرف مبادله میشود.
- قرارداد عبارت است از توافق ارادی دو طرف که در نتيجه آن رابطه جديدی به وجود می‌آيد يا رابطه حقوقی موجود را تغيير می‌دهد.
موافقتنامه ( : ( Agreement
سندی است که در آن مشخصات اصلی قرارداد، مانند مشخصات دو طرف، موضوع، مدت، حق‌الزحمه و تعهدات دو طرف بيان شده است و بايد به امضای هر دو طرف برسد.
1- پيمان مهندسی و تدارک تجهيزات و کالا Engineering and procurement contract (EPC) :
پيمانی است که در آن مجموعه خدمات طراحی، مهندسی و تأمين مصالح و تجهيزات و نظارت بر نصب و راه‌اندازی توسط يک پيمانکار انجام میشود.
2- پيمان تدارک تجهيزات و کالا و ساختمان و نصب Procurement and construction contract (PC) :
پيمانی است که در آن مجموعه خدمات تأمين، مصالح و تجهيزات و عمليات ساختمان و نصب و راه‌اندازی توسط يک پيمانکار انجام میشود.
3- پيمان مهندسی، تدارک تجهيزات و کالا و ساختمان و نصب Engineering, procurement and construction contract (PC) :
يک نوع پيمان طرح و ساخت است که در آن مجموعه خدمات مهندسی و طراحی و تهيه و تأمين تجهيزات و مصالح و عمليات ساختمان و نصب و راه‌اندازی، تماماً توسط يک پيمانکار انجام میشود.
4 - پيمان کليدگردان :Turnkey contract
- پيمان کليدگردان پيمانی است که پيمانکار مسئوليت طراحی، تهيه و تدارک مصالح و تجهيزات، ساخت و نصب و ساير کارها برای تکميل طرح را به عهده دارد و طرح را در وضعيت عمليات و آماده بهره‌برداری تحويل کارفرما می‌دهد و کارفرما فقط مسئوليت بهره‌برداری را به عهده دارد. و همچنين تأمين موقت منابع مالی نيز به عهده پيمانکار میباشد و پس از تکميل، هزينه‌ها به وی پرداخت میشود.
- يکی از روشهای اجرای طرح و ساخت میباشد که پيمانکار تأمين مالی، طراحی و ساخت را برمبنای مشخصات تعيين شده و قيمت مورد توافق انجام می‌دهد. بعد از تکميل کار و راه‌اندازی، کارفرما تمام هزينه‌ها را پرداخت می‌کند.
5- پيمان با مبلغ ثابت Fixed price contract :
پيمانی است که مبلغ آن در مناقصه اعلام و يا بر اساس فهرست‌بها تعيين میشود.
يادآوری- در صورت تغيير در شرايط اقتصادی مبلغ نهايی قابل تعديل است.
6- پيمان با مبلغ مقطوع Firm fixed price contract - fixed price contract :
پيمانی است که مبلغ آن ثابت بوده و هيچ‌گونه تعديل قيمت به آن تعلق نمی‌گيرد.
اين نوع پيمان با پيمانکاری منعقد میشود که تجربه اجرايی اين قبيل کارها را داشته باشد و تمام مسئوليت قيمت متوجه وی میباشد و ضمناً بيشترين انگيزه را برای کنترل هزينه‌ها و کارايی بيشتر پيمانکار دارد.
- پيمانی است که علی‌رغم تغييرات در شرايط اقتصادی مبلغ آن قابل تعديل نيست.
7- پيمان يک قلم : Lump sum contract
- پيمان با مبلغ ثابت که بر اساس مناقصه تک قيمتی منعقد شده است.
- پيمانی است با مبلغ ثابت برای انجام يک طرح و يا کار مشخص، کار يا طرح، با محدوده مشخص و شرايط از پيش تعيين شده و با توافق اوليه انجام میشود. مبلغ قرارداد قابل تغيير نمی‌باشد مگر اينکه حجم کار تغيير کند و دو طرف با مبلغ آن به توافق برسند.
8- پيمان متره Measurement contract :
پيمانی است که در آن، با اندازه‌گيری مقدار کار انجام شده، پس از تکميل کار، و قيمتگذاری آن براساس فهرست بهای مورد توافق، از مبلغ پيمان اطمينان حاصل میشود.
9- پيمان با تعديل قيمت Contract with adjustment :
پيمانی است که قيمت يا مبلغ آن با استفاده از فرمول از قبل توافق شده تعديل میشود.
10- پيمان مختلط مقطوع و فهرست بها Firm fixed price and unit price contract :
پيمانی است که قسمتهايی از آن (که دقيقاً مشخص شده است) به صورت مقطوع و بقيه قسمتها (که هنگام عقد پيمان دقيقاً مشخص نيست) به صورت فهرست‌بها میباشد.
11- پيمان طرح و اجرا Design and construct contract :
پيمانی است که پيمانکار پروژه‌ای را بر اساس اطلاعات ارائه شده به وسيله کارفرما، طراحی و اجرا می‌کند.
12 - پيمان امانی Cost reimbursement contract :
پيمان بر اساس هزينههای انجام شده میباشد.
13- پيمان امانی با سقف هزينه :Target cost contract
پيمان امانی است که در آن سقف هزينه اوليه برآورد میشود و پس از خاتمه کار تفاوت بين سقف هزينه و هزينه واقعی بر اساس توافق بين کارفرما و پيمانکار سرشکن میشود.
14- پيمان امانی ذی‌نفع : Cost plus contract
پيمان امانی است که پرداخت به پيمانکار بر اساس هزينههای واقعی به علاوه درصدی از هزينه‌ها يا دستمزد انجام میشود.
15- پيمان امانی ذی‌نفع با مبلغ ثابت :Cost plus fixed fee contract
پيمانی است که مبلغ آن بر اساس توافق در بدو قرارداد تعيين و ثابت میباشد، اين قيمت ثابت با هزينههای عملی تغيير نمی‌کند مگر اينکه کارهای مورد پيمان تغيير پيدا کند، اين نوع قرارداد برای پيمانکار انگيزه‌ای برای کنترل هزينه‌ها پديد می‌آورد و در غير اين صورت خسارت زيادی را متحمل خواهد شد.
16 - پيمان امانی ذی‌نفع با درصد سود Cost plus a percentage fee contract :
- قراردادی است که قيمت کار پيمانکار مقطوع نيست، اما معادل درصد تعيين شده (به عنوان سود) علاوه بر هزينههای مستند به پيمانکار پرداخت میشود.
- پيمانی است که هزينههای مستند پيمانکار به علاوه درصدی به عنوان سود به وی پرداخت میشود.
17- پيمان امانی ذی‌نفع با قيمت ثابت و پاداش Cost plus award fee contract :
قرارداد بر مبنای پرداخت هزينه‌ها که شامل دو قسمت میباشد: 1- قيمت مبنای ثابت اوليه 2- مبلغی به عنوان پاداش، که تمام يا قسمتی از آن در طول کار به پيمانکار پرداخت میشود. اين پاداش انگيزه‌ای است که پيمانکار در منابع مالی و زمان صرفه‌جويی کند و کيفيت فنی کار را نيز مد نظر قرار دهد و ميزان پرداخت پاداش بر مبنای قضاوت و ارزيابی کار پيمانکار از طرف کارفرما بر اساس پيمان تعيين میشود.
18- پيمان دستمزدی Labour-only contract :
پيمانی است که تنها برای تأمين نيروی کار منعقد میشود.
19- پيمان مذاکره‌ای (توافق يا قرارداد بدون مناقصه) Negotiated contract :
- قراردادی که بر اساس بررسی صلاحيت و قدرت اجرايی و سوابق و تجهيزات يک يا چند پيمانکار بدون مناقصه منعقد میشود. مبلغ و شرايط پيمان نيز بر اساس مذاکره تعيين میشود.
- پيمانی است که بر اساس شروط مالی و شروط ديگر بين کارفرما و يک پيمانکار واحد مذاکره و توافق شده است.
20- پيمان مناقصهای :Competitive bid contract
پيمانی است که از طريق مناقصه و دعوت از تمام آنهايی که خواهان و دارای توان انجام آن هستند، برنده مناقصه مشخص و با وی پيمان بسته میشود.
21- پيمان مديريت Management contract :
پيمانی است که به موجب آن پيمانکار در مرحله طراحی، خدمات مشاوره‌ای ارائه می‌کند و پس از عقد پيمان، در کارگاه مسئول برنامه‌ريزی و مديريت تمام امور و اجرای کامل پيمان میباشد.
22- اجرای کار به روش پيمان مديريت Execution using project management contract :
در اين روش اجرای کار از طريق ترک تشريفات مناقصه به يک پيمانکار مديريت واگذار میشود و پيمانکار مديريت در ازای مديريت فنی و اجرايی حق‌الزحمه مقطوعی دريافت می‌کند. هزينه اجرای عمليات (به استثنای حق‌الزحمه مديريت) از وجهی که کارفرما به حساب مشترک واريز می‌کند پرداخت میشود (حساب مشترک با امضای نماينده کارفرما و رئيس کارگاه است). حداکثر هزينه اجرای عمليات بر مبنای فهرست‌بهای مربوط و ضرايب آن به اضافه 20 درصد به عنوان صعوبت نيمه کاره بودن آن محاسبه میشود. اين روش برای کارهايی که از پيمانکار خلع يد شده يا قسمتی از طرح که قبلاً انجام شده است، به کار می‌رود. (موضوع بخشنامه شماره 66900 مورخ 15/11/61 سازمان مديريت و برنامه‌ريزی کشور)
23- متمم پيمان Supplementary of contract :
- پيمانی است مستقل که در ادامه کار پيمان قبلی به منظور تکميل آن منعقد میشود.
- متمم پيمان، پيمانی است که در ادامه پيمان قبلی برای ادامه کار مشابه منعقد میشود.
24- پيمان دست دوم Sub contract :
پيمانی است که به منظور انجام قسمتی از کار يا بخشی از خدمات توسط شخص ثالثی با پيمانکار اصلی بسته میشود.
25- قرارداد اندازه‌گيری مجدد Remeasurement contract :
پيمانی است که برای انجام کار بر اساس حجم عمليات و واحد بهای مربوط تنظيم شده است و پرداخت بر مبنای مقادير اقلام کار انجام شده و قيمت واحد آنها صورت می‌گيرد.
26 - پيمان مذاکره‌ای (توافق يا قرارداد بدون مناقصه) :Negotiated contract
- قراردادی که بر اساس بررسی صلاحيت و قدرت اجرايی و سوابق و تجهيزات يک يا چند پيمانکار بدون مناقصه منعقد میشود. مبلغ و شرايط پيمان نيز بر اساس مذاکره تعيين میشود.
- پيمانی است که بر اساس شروط مالی و شروط ديگر بين کارفرما و يک پيمانکار
27- قرارداد همسان Standard form contract - model form contract :
قراردادی است که موافقتنامه، شرايط عمومی، شرح خدمات و حق‌الزحمه مصوب داشته باشد.
28 - قرارداد ناهمسان Customized contract :
قرارداد ناهمسان قراردادی است که موافقتنامه، شرايط عمومی، شرح خدمات يا حق‌الزحمه مصوب نداشته باشد و يا هر يک از مدارک مصوب ياد شده در آنها قابل استفاده نباشد.
29 - قرارداد پژوهشی Research contract :
قراردادی است که برای انجام دادن خدمات يا کارهای پژوهشی و تحقيقاتی مورد استفاده قرار می‌گيرد
30 - قرارداد همکاری Cooperation contract :
قرارداد همکاری عبارت است از توافقی که بين دو يا چند شرکت مشاور يا پيمانکار برای انجام يک طرح مشخص يا يک کار به عمل می‌آيد. در اين توافق، حدود وظايف و مسئوليت هر کدام از شرکتها مشخص شده است.
31 - قرارداد کار :
قرارداد کار عبارتست از قرارداد کتبی يا شفاهی که به موجب آن کارگر در قبال دريافت حق‌السعی، کاری را برای مدت موقت يا مدت غير موقت برای کارفرما انجام می‌دهد.
تبصره 1- حداکثر مدت موقت برای کارهايی که طبيعت آنها جنبه غير مستمر دارد توسط وزارت کار و امور اجتماعی تهيه و به تصويب هيئت وزيران خواهد رسيد.
تبصره 2 - در کارهايی که طبيعت آنها جنبه مستمر دارد، در صورتی که مدتی در قرارداد ذکر نشود، قرارداد دائمی تلقی میشود.
32 - موافقتنامه ليسانس License agreement :
عبارت است از يک قرارداد که به وسيله آن صاحب ليسانس حق استفاده قانونی از ليسانس را به ديگری می‌دهد.